Bovendien zijn er sterke aanwijzingen dat er op deze manier nauwelijks fosfaat weglekt, wat positief is voor de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater. Teveel fosfaat in de bodem is een serieus probleem in Nederland en leidt tot minder diversiteit in plantensoorten en ongewenste algengroei in water.
Uitmijnen: van concept, naar test, naar bewijs
'Uitmijnen met grasklaver' is een concept dat in 2001 is ontwikkeld door het Louis Bolk Instituut om fosfaatgehaltes in voormalige landbouwgronden te verminderen. Door grasklaver waar nodig met kali en zwavel te bemesten, en vervolgens de grasklaver te oogsten en te gebruiken als veevoer, daalt het fosfaatgehalte in de bodem en ontstaat ruimte voor natuur. Deze techniek is van 2002 tot en met 2009 getest en onderzocht in onder meer. De Loonse en Drunense Duinen in Noord-Brabant.De conclusie is duidelijk: uitmijnen blijkt effectief. Het fosfaatniveau daalt namelijk tot op het niveau van soortenrijk grasland. "Landbouwgrond tot natuur omvormen is dus heel goed mogelijk", concludeert onderzoeker Bart Timmermans van het Louis Bolk Instituut. "Provincies en natuurbeherende organisaties hebben vaak ambitieuze natuurdoelen opgesteld, en worstelen met de vraag hoe ze dit zo slim mogelijk kunnen realiseren. Een andere mogelijkheid is bijvoorbeeld het afgraven van landbouwgrond. Dat gaat weliswaar snel, maar kost relatief veel geld. Uitmijnen is een betaalbare, en nu ook wetenschappelijk bewezen alternatief waarbij bovendien de bodemhistorie en het bodemleven niet verstoord worden."
Gevolgen van teveel fosfaat
Europa heeft de meest fosfaatrijke gronden van de wereld, en Nederland heeft de hoogste fosfaatbalans: meer dan 60% van onze landbouwgrond op zand is fosfaatverzadigd. Teveel fosfaat in natuurgronden leidt tot dominantie van één of enkele plantensoorten. Bovendien lekt fosfaat naar oppervlakte- en grondwater, met eutrofiëring (ongewenste algengroei) tot gevolg. Als fosfaat echter wordt afgevoerd, kan er weer een soortenrijke vegetatie ontstaan.Recyclen van fosfaat
Hoewel de hoeveelheden fosfaat in Nederland zeer hoog zijn, neemt wereldwijd de voorraad af. Fosfaat is namelijk een eindige grondstof. "Ook om die reden is het beter om fosfaat te recyclen in plaats van af te graven", vindt Timmermans. Door de grasklaver bij uitmijnen weer te gebruiken op (melk)veebedrijven blijft het fosfaat behouden in de kringloop van landbouw: een win-winsituatie voor alle betrokken partijen.Voor meer informatie:
Het artikel 'Phytoextraction of soil phosphorus by potassium-fertilized grass-clover swards' is verschenen in het maartnummer 2016 van 'Journal of Environmental Quality' (editie 45: pagina 701-708).
Over de techniek van uitmijnen zijn eerder publicaties van het Louis Bolk Instituut verschenen, met praktische tips voor agrarische ondernemers:
'Fosfaat uitmijnen op natuurpercelen met gras-klaver en kalibemesting, handreiking voor de praktijk'.
'Van landbouw naar natuur'.
Of informeer bij Bart Timmermans, Louis Bolk Instituut, [email protected].