Op bezoek bij palmsuikerboeren in Sulawesi en Kalimantan

Jeroen Kruft van Amigos International (Masarang's Europese import en marketing-partner) bracht onlangs een bezoek aan de palmsuikerboeren in Sulawesi en Kalimantan. Hij zag in Indonesië hoe Masarang samen met lokale activisten tracht tien dorpen te verenigen rondom het Saran-gebergte, een eiland van 25.000 hectare overgebleven primair bos in West Kalimantan, door economische alternatieven te bieden, zoals het maken van suiker van suikerpalmsap, of het maken van vet en olie van tengkawang-noten, die nog steeds van 500-jaar oude bomen vallen in het bos. En ook om meer áán te planten om het primair bos heen: herbebossing in feite.

"De dorpen vormen zo een bufferzone tegen opdringende palmoliemaatschappijen. Maar omdat corruptie in Indonesië toch onverwachts roet in het eten kan gooien en je zomaar de bulldozers op je stoep kunt hebben staan, proberen de dorpelingen de status 'Desa Adat' (Traditioneel District) te krijgen, wat in Indonesië bóven de nationale grondwet staat en ze de zekerheid kan geven dat de regering niet onverwachts tóch hun land weggeeft aan de agro-industrie", aldus Jeroen.


Tappen van sap in de suikerpalm. Het indikken van suikersap van de Arenga suikerpalm. Palmsuiker uit de fabriek van Tomohon, Sulawesi. 500 jaar oude Tengkawangbomen staan op loopafstand van het dorp Tembak.

Hij stuurde het volgende verslag:

Masarang Palmsuiker is gezond vanwege haar lage glycemische index en hoge gehalte aan ijzer, kalium en B12. Maar de werkelijke drijfveer van de Masarang Stichting is het beschermen van het nog overgebleven bos in Indonesië. In Sulawesi, waar de suiker nu vandaan komt, is een hele bergketen herbebost en van de kap beschermd omdat boeren een interessant inkomen hebben deze suikerpalmen, die gewoon in de bossen staan en die ze dagelijks tappen voor sap dat in de nabije fabriek tot suiker wordt verwerkt.



Masarang is nu bezig dit concept uit te breiden naar Kalimantan, waar de toestand nog zeer bedreigend is voor het overgebleven oerwoud (én haar inwoners zoals de orang-oetan). De Indonesische regering heeft in 2011 evenwel een moratorium gezet op het vellen van overgebleven oerwoud, maar soms is de hout- en palmolie-industrie dan zeer 'creatief': ze haalt simpelweg de grootste bomen – illegaal – uit een primair bos (meteen cash!), maakt vervolgens selectieve foto's en presenteert deze dan (eventueel samen met een mooi cadeautje) aan de overheid als bewijs dat het 'maar secundair bos' is, geschikt dus voor cultivatie! Ook voert de industrie de druk op bij boeren om hun privéland aan ze te verkopen, waarna er ook veel makkelijker een ingang is naar het aangrenzend primaire bos.


Orang-oetanweesje wordt uitgezet bij Tembak in het oefenbos van Sarangebergte (West Kalimantan).

Veel boeren in Kalimantan verzetten zich hier inmiddels tegen omdat ze de consequenties gezien hebben van de palmolie-monocultuur: vervuiling van grondwater (palmolie heeft veel kunstmest nodig), stank, landloosheid, en uiteindelijk veel minder economische kansen" die beloofd waren door de palmoliebedrijven en (corrupte) dorpshoofden. Bovendien beseffen ze de waarde van hun aangrenzend primaire bos: een bron van schoon water, vruchten, noten en zelfs hydro-energie.


De gevolgen van de ontbossing van bovenaf.

Er is ook een uitstoot van jewelste op kaalgeslagen grond van rottend hout (vooral methaan - het ergste greenhouse gas) en het ontstaan op de slecht gecontroleerde consessiegronden van allerlei brandjes die met de droogte dit jaar totaal uit de hand zijn gelopen en een permanente waas over het land (én buurlanden Singapore en Maleisië) hebben verspreid, met alle gezondheidsproblemen van dien.

Lokale activist Agung heeft net een bezoek heeft gebracht aan één van de tien dorpen, waar hij hoorde dat een palmoliebedrijf boeren bang maakte voor hun mogelijke status van 'Desa Adat' met de waarschuwing "je bent dan je bos kwijt aan de orang-oetans die Masarang gaat vrijzetten!"


Jeroen Kruft (Amigos International), Theo Smits en Dirk-Jan Oudshoorn (Masarang) en boeren in Langan, West Kalimantan.

Ondertussen wordt in simpele 'rocketstoves' het sap van de suikerpalm ingedikt en gesteriliseerd, waarna er voor de lokale markt suikerblokken gemaakt kunnen worden. Later zal er een suikerfabriek komen voor granulaat – voor de Europese markt. In het dorp Langan worden er nu 20 van zulke rocketstoves gebouwd, die ieder zes families een goed inkomen kan geven. En vanuit vele hoeken van Kalimantan komt al de vraag van boeren om mee te doen aan het suikerinitiatief.

Gegeven de groeiende vraag naar lekkere maar gezonde zoetstoffen, stabiele inkomens voor boeren en de noodzaak tot het behoud van onze bossen zien Masarang en Amigos International dit als dé ultieme kans om de wereld weer een stukje gezonder, groener en eerlijker te maken.

Voor meer informatie: info@amigos-international.org (over de palmsuiker) en www.masarang.nl (over het project)