WRR: Nederland heeft voedselstrategie nodig

De voedselwereld verandert snel. Er bestaan grote opgaven op het gebied van de ecologische houdbaarheid en volksgezondheid en in de toekomst valt een meer onzekere omgeving te verwachten. Daarom pleit de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) voor het ontwikkelen van een voedselstrategie.

Nederland staat voor lange termijn strategische afwegingen op het gebied van voedsel. Dat stelt de WRR in het rapport Naar een voedselbeleid. Er liggen belangrijke opgaven op het terrein van de ecologische houdbaarheid, de volksgezondheid en de robuustheid van de voedselvoorziening. Nederland moet daarop een antwoord vinden.



De voedselvoorziening is de laatste decennia ingrijpend veranderd. De landbouw is geïndustrialiseerd en er heeft schaalvergroting plaatsgevonden. De internationale afhankelijkheden zijn vergroot. De voedselproductie is sterk afhankelijk van geïmporteerde grondstoffen en halfproducten. De macht is verschoven. Waar eerst overheid, kennisinstellingen en landbouworganisaties gezamenlijk de route bepaalden, ligt de macht nu voor een belangrijk deel bij supermarkten, zaadleveranciers, de levensmiddelindustrie, ngo's en internationale organisaties. Ook zijn eetpatronen veranderd: we zijn meer dierlijke en samengestelde producten gaan eten. De weg die voedsel aflegt van boer naar bord is aanmerkelijk langer en onoverzichtelijker dan voorheen. Achter het aanbod op de schappen van de supermarkten gaat een complex netwerk van ketens schuil die landgrenzen overschrijden. Het rapport spreekt over' het voedselnet'.

Sinds de sterke prijsstijgingen op de wereldmarkt in 2007/2008 staat voedsel weer hoog op de internationale agenda. In de rapporten die sindsdien zijn gepubliceerd, bestaat brede overeenstemming over drie mondiale uitdagingen. Ecologische houdbaarheid: de voedselvoorziening loopt tegen ecologische grenzen aan. Het is allesbehalve zeker dat aan de stijgende vraag naar voedsel kan worden voldaan. Volksgezondheid: multiresistente bacteriën door het gebruik van antibiotica in de veehouderij, mens-dierziekten en een ongezond dieet vormen alle risico’s. Ook het toezicht op de voedselveiligheid komt voor nieuwe problemen te staan. Robuustheid: Is het voedselsysteem voldoende in staat om schokken op te vangen en met uiteenlopende scenario's om te gaan?

Deze opgaven raken ook Nederland. De voedselproductie in ons land is sterk verweven met het buitenland. Het Nederlandse beleid heeft zich lange tijd vooral gericht op het verhogen van de productiviteit van de landbouw, het verzekeren van voedselveiligheid en het bevorderen van de export. Het is daarin nog altijd succesvol. De veranderingen in de mondiale voedselvoorziening vragen echter om een heroriëntatie van beleid. De WRR bepleit een verschuiving van landbouw- naar voedselbeleid.

Er is een lange termijn perspectief op voedselbeleid nodig waarin de ecologische houdbaarheid, de volksgezondheid en de robuustheid van de voedselvoorziening centraal staan. Voedselbeleid houdt rekening met de veranderde machtsverhoudingen, richt zich ook op zaadbedrijven, supermarkten en de levensmiddelenindustrie en heeft oog voor de samenhang van productie en consumptie. Op het gebied van de ecologische houdbaarheid zal het beleid zich niet alleen op de productie, maar ook op de consumptie moeten richten. Beleid op het gebied van volksgezondheid zal zich meer op het aanbod moeten richten. De gezonde keuze is nu de moeilijke keuze.

De WRR wijst daarnaast op het belang van veerkracht. Het voedselnet moet met verschillende scenario's en schokken kunnen omgaan. Dat vereist het bevorderen van de variëteit in gewassen en spelers, een goed beheer van natuurlijke hulpbronnen en het bieden van kansen aan vernieuwers.

Klik hier voor het rapport.