Duurzaamheid biobekers doorgemeten

Plastic wegwerpbekers belasten het milieu niet aantoonbaar zwaarder dan de huidige generatie biobekers, blijkt uit een studie van Wageningen UR. Toch wil de organisatie sturen op invoering van biobekers. Waarschijnlijk worden biobekers in de toekomst namelijk milieuvriendelijker. Drinken uit een mok is alleen duurzamer dan gebruikmaken van wegwerpbekers als die mok niet te vaak wordt afgewassen – liefst met koud water en heel weinig zeep. Het meest duurzaam is hergebruik. Dat geldt voor zowel de ongewassen mok als voor wegwerpbekertjes.

Geen milieuwinnaars

Levenscyclusanalyses van vier soorten koffiebekers zijn de afgelopen twee jaar uitgevoerd door Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR. Aanleiding waren de op aardolie gebaseerde, polystyreen wegwerpbekertjes die uit de koffieautomaten van Wageningen UR komen. Die bekers zijn veel medewerkers en studenten een doorn in het oog. Niet duurzaam en dus on-Wagenings, oordeelden velen. Maar die conclusie blijkt niet op feiten te zijn gebaseerd. De onzekerheden in de berekende milieuprestaties zijn te groot om een milieuwinnaar of –verliezer aan te wijzen uit de vier uitvoerig geteste bekers; van polystyreen, bioplastic, papier met biocoating, en mokken. Desondanks wil Wageningen UR graag biobekers invoeren, omdat deze naar verwachting in de nabije toekomst duurzamer worden.

Toekomstige biobekers waarschijnlijk duurzamer

Hoewel de huidige petrochemisch geproduceerde koffiebekertjes dus uit duurzaamheidsoogpunt niet slechter zijn dan bekertjes gemaakt van hernieuwbare materialen, wil Wageningen UR toch graag overstappen op biobekers. Het leasecontract met de huidige leveranciers van koffieapparaten (en bijbehorende bekers) loopt in 2014 af. Bij de aanbesteding van een leverancier voor de komende jaren zal gevraagd worden naar de mogelijkheid biobekers te leveren. "Dat heeft enerzijds te maken met het imago", vertelt Annet de Haas van het Facilitair Bedrijf van Wageningen UR. "Anderzijds staat de ontwikkeling van biobekers nog in de kinderschoenen. Verbeteringen op het gebied van duurzaamheid zijn mogelijk. Door de huidige generatie biobekers af te nemen, kunnen we een bijdrage leveren aan volgende generaties papieren koffiebekers met biologische coatings en hittebestendige koffiebekers van polymelkzuur. Voorwaarde is wel dat de kosten niet veel hoger mogen zijn dan voor conventionele koffiebekers."

Impasse doorbreken

Onderzoekers van Wageningen UR Food & Biobased Research ontwikkelden recent de eerste bioplastic wegwerpbekertjes die niet smelten als er hete koffie in wordt gegoten. De marktintroductie van de hittebestendige bioplastic wegwerpbekers zit echter in een impasse. De fabrikant wil de commerciële productie pas in gang zetten als er voldoende vraag naar is, terwijl afnemers wachten tot fabrikanten ze op grote schaal produceren. Als de productie niet op grote schaal gebeurt zullen hittebestendige biobekers substantieel duurder zijn dan conventionele koffiebekers. "Wageningen UR bekijkt of we een rol kunnen spelen in het doorbreken van die impasse", aldus De Haas.

Reststromen als grondstof voor biobekers

De milieuscore van de hittebestendige koffiebekers van polymelkzuur (PLA) kan waarschijnlijk ook om een andere reden nog flink verbeterd worden, licht José Potting toe, de wetenschapper die het onderzoek naar de duurzaamheid van verschillende koffiebekers geleid heeft. De hittebestendige bekers konden de onderzoekers niet doormeten, want die zijn nog niet op de markt. Maar er zijn wel berekeningen gemaakt voor PLA-bekers die niet hittebestendig zijn. "Voor productie van de huidige bioplastic bekers gebruikt de industrie suikers uit gewassen die speciaal voor de productie van bioplastics geteeld worden. De teelt van die gewassen kost energie, water, nutriënten en chemicaliën. Dat drukt de milieuprestaties van de PLA-beker. Maar in de toekomst is het waarschijnlijk mogelijk de benodigde suikers uit agrarische reststromen te isoleren", aldus José Potting. "Dan wordt de milieu-impact van de teelt dus grotendeels toegerekend aan de hoofdtoepassing van het gewas, en slechts gedeeltelijk aan de koffiebekers."

'Composteerbaar' is niet zo relevant

Biobekers zijn niet alleen gemaakt van biologische grondstoffen, ze zijn ook biologisch afbreekbaar. Die afbreekbaarheid is door Wageningen UR ook getest in een semi-industriële composteerplaats. Opmerkelijker is de conclusie van de onderzoekers dat 'composteerbaar', waar producenten graag mee adverteren, qua duurzaamheid helemaal niet zo relevant is. De papieren en bioplastic bekertjes breken op zichzelf wel af, maar, verklaart Potting, "de biobekers bevatten nauwelijks nutriënten, dus ze voegen weinig toe aan de compost." Verbranding of anaerobe vergisting blijkt een betere toepassing, dan is er nog energie uit de gebruikte bekers terug te winnen. Recycling van alle bekers lijkt overigens licht beter, zo blijkt uit het onderzoeksproject 'Duurzame Verbekering'.

Technologie en gedrag

Voor het onderzoek zijn niet alleen de milieuscores van de verscheidene bekers doorgerekend. Ook naar het gedrag van gebruikers is onderzoek gedaan. Want of bekers nu gecomposteerd worden, vergist of gerecycled, gescheiden afvalinzameling blijft noodzakelijk. Uit een analyse van gescheiden ingezamelde bekers blijkt dat kleine hoeveelheden verkeerd gedeponeerd afval zorgden voor vervuiling. Zo zat in veel biobekers regelmatig niet-composteerbaar afval, zoals roerstaafjes en boterhammenzakjes. Effectiviteit van inzameling en de hoeveelheid vervuiling die acceptabel is in de verschillende afvalverwerkingsroutes is nog niet helder, en een belangrijk punt voor verder onderzoek.

'Duurzame Verbekering'

Aan het project 'Duurzame Verbekering' hebben waar meer dan dertig studenten en medewerkers van verschillende (onderzoeks)groepen van Wageningen UR meegewerkt. De projectgroep werd met raad en daad bijgestaan door een bekerfabrikant, een koffie- en automatenleverancier, een cateraar, een afvalverwerkingsbedrijf en de provincie Gelderland, subsidieverstrekker en tevens grootverbruiker van koffie.