"Michiel Bussink: "Juist biologisch kan de wereld voeden"
De biologische landbouw verwijten dat het de voedselvoorziening in gevaar brengt, is de wereld op zijn kop. 'Biobashing' lijkt de laatste weken een beetje in de mode. Biologisch is niet gezonder, zou uit onderzoek blijken. Een plofkip is beter voor het milieu, beweerde Dijkhuizen, de voorman van de Universiteit Wageningen en hetzelfde vindt hoogleraar Louise Fresco. Die meent bovendien dat biologische landbouw een bedreiging is voor de wereldvoedselvoorziening. "Alles biologisch kost zes keer zo veel land", zei ze zaterdag 6 oktober in een interview in de Volkskrant. Aanleiding was het verschijnen van haar boek 'Hamburgers in het paradijs'.
Die golf van 'biobashing' is opmerkelijk, want zowel in Nederland als in de wereld, stelt het areaal waarop biologische wordt geboerd, nog steeds niet veel voor: een paar procenten. Blijkbaar voelen de protagonisten van de intensieve industriële landbouw zich desalniettemin bedreigd of aangevallen. Fresco zegt dat ze een genuanceerd verhaal wil houden, maar is dat tegelijkertijd minder dan in haar vorige boek Nieuwe Spijswetten (2006). Destijds vond ze nog dat 'de veronderstelling dat honger gelijk staat aan calorie- en eiwitgebrek en dat dus de landbouw en de voedselindustrie zich moeten richten op veel en goedkoop eten' een 'foute premisse'. Nu zegt ze in de Volkskrant: "We moeten de komende jaren ongelooflijk veel meer voedsel produceren."
Veel voedseldeskundigen hangen Fresco's vroegere standpunt aan, zoals de Olivier de Schutter, speciale rapporteur van de Verenigde Naties voor het recht op voedsel: 'Honger heeft zelden te maken met voedselschaarste'. Er wordt op dit moment genoeg voedsel geproduceerd voor 12 miljard mensen. Honger wordt veroorzaakt oorlog, geweld, gebrek aan koopkracht, en toegang tot land en productiemiddelen.
In sommige gebieden is een hogere productie per hectare nodig. Maar Fresco's stelling dat biologisch zes keer zoveel land kost, is op raadselen gebaseerd. Ja, inderdaad, in de landen in gematigde gebieden (Europa en Noord-Amerika), levert een hectare biologisch bewerkte grond minder kilo's op: tien tot vijftien procent, dus beslist niet zes keer zo weinig. In ontwikkelingslanden zorgen juist biologische methoden voor hogere opbrengsten. 'Uit onderzoek blijkt dat agro-ecologische methoden beter dan kunstmest zorgen voor hogere productie in gebieden waar de hongerigen wonen, vooral in ongunstige teeltomstandigheden', volgens De Schutter in 'Agro Ecology and the right to food' (2011). Gemiddeld genomen zorgen agro-ecologische benaderingen voor een 116 procent hogere opbrengst in Afrikaanse projecten. De Schutter concludeert dan ook: "Industriële landbouwmethoden zijn gebaseerd op dure input, ze zorgen voor klimaatverandering en zijn bovendien niet opgewassen tegen klimaatschokken. Het is gewoon niet meer de beste keuze."
Op de hoge opbrengsten die Fresco de industriële landbouw toedicht, valt bovendien het een en ander af te dingen. De Nederlandse intensieve veehouderij bijvoorbeeld, levert per hectare waanzinnig veel kilo's vlees. Maar al veel minder als we de grond er bij betrekken die elders, bijvoorbeeld Zuid-Amerika, wordt gebruikt om veevoer te verbouwen: er is bijna een oppervlakte zo groot als heel Nederland nodig voor alleen al de soja voor de Nederlandse kippen, koeien en varkens. In de Volkskrant zegt ze dat die soja-import uit Brazilië niks van doen heeft met de honger aldaar. Daar denken de inheemse bewoners van de Amazone, die werden verdreven van hun leefgebied om plaats te maken voor grootschalige sojateelt, toch heel anders over. Hier te lande worden de scheepsladingen soja omgezet in vlees, zuivel, eieren en een overdosis stront, met de bekende akelige gevolgen voor de Nederlandse natuur. Maar het verhaal is nog niet ten einde. Om de een of andere reden blieven de Nederlandse consumenten geen kippenvleugels. De oplossing is het overschot aan kippenvleugels op de West-Afrikaanse markt te dumpen, alwaar de lokale kippenproductie wordt kapotgeconcurreerd. De Nederlandse intensieve landbouw heeft dus wel degelijk met de honger en armoede in de wereld te maken heeft.
Ten slotte ontbreekt er iets cruciaals in de analyse van Fresco en andere aanhangers van de industriële landbouw: macht. Oftewel wie heeft het voor het zeggen in de voedselketen? Zowel in ontwikkelingslanden als in Nederland zijn de afgelopen jaren allerlei regionale en lokale initiatieven ontstaan van boeren en burgers: voedselcoöperaties, eigen vermarkting, boerenmarkten, groenteabonnementen, verkoop aan huis, eigen verwerking, Smaakweken, schooltuinen, Slow Food, de populariteit van moestuinieren. Fresco doet dat allemaal af als voortkomend uit misplaatste romantiek. Maar een boer die geen chemische gewasbeschermingsmiddelen koopt, is daarmee minder afhankelijk van de industrie en meer baas over eigen erf. Feitelijk zijn het stapjes waardoor boeren en consumenten zélf weer meer te zeggen krijgen in de voedselproductie. Ten koste van de macht van wetenschap, agro-chemische en verwerkende industrie, supermarkten en banken. Fresco is als commissaris bij de Rabobank en bestuurder bij Unilever een representant van die macht. De Rabobank heeft bijvoorbeeld flinke financiële belangen bij de sojateelt in Brazilië en het voorbestaan van de intensieve veehouderij. Dat hoeft natuurlijk niet de verklaring te zijn voor Fresco's strijd tegen de biologische landbouw. Maar het roept wel vragen op over haar geloofwaardigheid.
Bron: Michiel Bussink.nl