"De gangbare landbouw kan de wereld niet voeden. Dat lukt alleen als kleinschalige boeren in de wereld hun productie gaan intensiveren langs ecologische weg." Dat betoogt Pablo Tittonell, hoogleraar Farming Systems Ecology, vandaag (donderdag 16 mei) in zijn inaugurele rede.

Om de wereldbevolking te voeden, moet het voedsel daar worden geproduceerd waar het wordt geconsumeerd, stelt Tittonell, wiens onderzoeksgroep ook onderzoek doet voor de biologische landbouw. De Argentijn wordt een beetje moe van de discussie in Nederland of de biologische landbouw de wereld wel kan voeden. Hij draait het om: kan de gangbare landbouw de wereld voeden? 'Een retorische vraag, want we weten dat het antwoord 'nee' is.'

De dominante landbouw, die veel gebruik maakt van fossiele energie, kunstmest en chemische gewasbeschermingsmiddelen, kan niet voorkomen dat 870 miljoen mensen ondervoed zijn, stelt de hoogleraar. Als we op deze wijze doorgaan om 9 miljard monden te voeden, zijn straks 113 miljard barrels olie per jaar nodig voor de voedselproductie. In 12 jaar tijd zou de huidige olievoorraad op zijn. Bovendien leidt het gebruik van bestrijdingsmiddelen tot gezondheidskosten ter waarde van 10 miljard euro per jaar en zorgt de intensieve landbouw voor dierziekten en antibiotica-resistentie, waarvan de kosten niet bekend zijn. Hij spreekt van een intensification trap.

Tittonell pleit voor extensivering van de landbouw in Europa en de VS, maar voor intensivering van de landbouw in opkomende economieën in Afrika en Azië. De groei van de voedselproductie moet vooral komen van de kleinschalige boeren in ontwikkelingslanden, die nu al het leeuwendeel van het voedsel in de wereld produceren. Die moeten geen monoculturen gaan verbouwen, maar via gewasrotatie en andere ecologische principes de landbouw en veeteelt ontwikkelen. Hij noemt het 'ecologische intensivering'.

Cruciaal voor de landbouwontwikkeling in Afrika is dat de bodemdegradatie op het continent wordt omgebogen, zegt de Argentijn. De arme bodems houden geen water en meststoffen vast en geven lage opbrengsten, zodat investeringen in beter zaad en kunstmest geen zin hebben. Herstel van de bodems met humus, in combinatie met gewasrotatie en biologische stikstofbinding, kan leiden tot een forse productieverhoging, blijkt uit onderzoek van Tittonell. Wel hebben de kleinschalige boeren daarbij ondersteuning nodig van de overheid om uit hun 'armoedeval' te ontsnappen.

In veel gevallen volstaat 'ouderwetse' agronomische kennis om de productie te verbeteren. Daarbij moeten we de tegenstelling gangbaar - biologisch vergeten en out of the box gaan denken, vindt de hoogleraar. Zo kan de bodemkwaliteit in de Sahel verbeteren door een combinatie van biologisch bodembeheer en fosfaatgebruik. Steeds zal één technologie het voedselprobleem niet oplossen, zegt Tittonell. Voor de ecologische intensivering is een subtiel holistisch ontwerp nodig, waarbij de landbouw het ecosysteem benut.

Tittonell staat ook stil bij het onderzoek van collega Martin van Ittersum dat aangeeft dat de biologische landbouw gemiddeld 20 procent minder voedsel kan produceren dan de gangbare. Die yield gap is eigenlijk best klein, reageert Tittonell, als je bedenkt dat meer dan 90 procent van de uitgaven voor landbouwonderzoek is gericht op de gangbare landbouw. In plaats van te focussen op dit onderscheid, is het zinniger om na te gaan onder welke omstandigheden kunstmest effectief is in het verhogen van de productie, meent Tittonell.

Voor met informatie: Prof.dr.ir Pablo Tittonell, Wageningen University, Leerstoelgroep Farming Systems Ecology.