Sinds deze zomer onderzoekt de Europese Commissie al wat de gevolgen zijn van de mogelijke overname. Naar aanleiding van dit eerste onderzoek, willen ze er nog veel dieper induiken.
Groentenrassen
Een van de punten is de veredeling van groentenrassen. Zowel Monsanto als Bayer heeft een hoog marktaandeel in een aantal gewassen. "In sommige gewassen zijn ze zelf directe concurrenten", schrijft de Commissie. Ook in de landbouwgewassen komen ze elkaar tegen.Qua gewasbescherming wijst de commissie op onder andere Monsanto's glyfosaat. Bayer heeft een van de weinige alternatieven voor dit product en er zijn er weinig andere spelers die nieuwe alternatieven kunnen ontwikkelen. Dit is een lastig segment omdat steeds meer planten resistent worden voor de andere, bestaande middelen. Ook in de biologische gewasbeschermingsproducten van Monsanto ziet de commissie veel overlap met de chemische producten van Bayer.
Het derde punt waar de commissie niet warm van wordt, is het samen gaan van de planteigenschappen die de veredelingsbedrijven in bezit hebben. Ook hierin zijn beide bedrijven belangrijke spelers en vreest de Commissie voor het verdwijnen van de concurrentie.
"Telers moeten toegang houden"
"De overname levert een bedrijf op dat niet alleen het grootste portfolio ter wereld aan gewasbeschermingsmiddelen heeft, maar ook wereldwijd de sterkste is in veredeling en planteigenschappen", constateert de commissie. "Zaden en gewasbeschermingsmiddelen zijn van levensbelang voor telers en uiteindelijk dus ook voor de klant. We moeten de concurrentie in deze markt veilig stellen, zodat telers toegang houden tot innovatieve producten van hoge kwaliteit en ze producten kunnen kopen tegen concurrerende prijzen. Tegelijkertijd moet er een klimaat behouden worden waar bedrijven kunnen innoveren en investeren in verbeterde producten."De Europese Commissie is rijkelijk bediend van e-mails, kaarten, brieven en tweets waarin burgers hun bezorgdheid uiten over BaySanto. "We kijken alleen vanuit het perspectief van mededinging", reageren ze daarop. "Er zijn andere Europese en nationale regels die de voedselveiligheid, consument, milieu en het klimaat moeten beschermen."
In de VS is de overname al wel goedgekeurd. Begin januari 2018 laat de Europese Commissie hun definitieve oordeel weten. Bayer en Monsanto zijn niet bezorgd. "We hadden dit gezien de omvang van de transactie wel verwacht", schrijft Bayer op de website. "Maar wij zien juist dat de combinatie veel voordelen heeft voor telers en consumenten. Daarom werken we graag mee aan het onderzoek van de Europese Commissie." Ze hopen eind dit jaar groen licht te krijgen.
"Is dit maatschappelijk wenselijk?"
Bij het Louis Bolk Instituut zijn ze blij met het aangekondigde onderzoek. Deze kennisinstelling focust op de verduurzaming van de land- en tuinbouw en ziet dit soort giganten niet graag ontstaan." Het proces van fusies en overnames in de veredelingssector is al jaren aan de gang. Hoe minder spelers in de markt, hoe smaller de genetische basis zal worden. In verband met de voedselveiligheid en de voedselvoorziening is het zorgelijk als een paar speler de markt in handen hebben", reageert Edith Lammerts van Bueren, veredelingsspecialist bij Louis Bolk Instituut. Ook de bezorgdheid omtrent het assortiment chemische gewasbescherming begrijpt ze. "Er ontstaat een enorm conglomeraat wat belang heeft bij de verkoop van chemische bestrijdingsmiddelen. En dat juist in een tijd dat je de hoeveelheid en de afhankelijkheid van chemische gewasbescherming wil verminderen. We hebben in de discussie rond Roundup en glyfosaat gezien hoe groot de lobby van dit soort partijen is om middelen in stand te houden, terwijl het maatschappelijk gezien niet wenselijk is."Focus op chemie
Waartoe de focus op chemie leidt, merken ze bij het Louis Bolk Instituut in de biologische markt. Als voorbeeld wijst Edith op de afwezigheid van Monsanto en Bayer in de ontwikkeling van biologisch zaaizaad. "Nederlandse spelers als Rijk Zwaan, Enza Zaden met Vitalis, Bejo en De Bolster zien de omzet van bio-zaaizaad exponentieel groeien. Ze zoeken in hun portfolio naar rassen die geschikt zijn voor de bio-sector en produceren dit zaad biologisch. Maar een aantal hoofdrassen wordt geleverd door spelers zonder deze interesse", legt ze uit. "Dat past niet in hun business model, daar gebeurt dan niets in. Deze twee spelers zijn nu al niet geinteresseerd in de biologische markt dus in die zin wordt het aanbod niet minder, maar vanuit een brede maatschappelijke visie is het de vraag of je dit moet willen."Hoe het ook kan, is te zien in de aardappelsector. "Daar wordt door de hele sector samengewerkt om resistente aardappelen te ontwikkelen. Ook de retail doet mee: zowel natuurvoedingswinkels en gangbare supermarkten. Als deze commitment er is, kan er meer gebeuren in de spuitvrije rassen en kunnen we het gebruik van gewasbescherming juist reduceren. Maar met deze overname groeien de grote chemiespelers juist verder en zullen zij meer en meer bepalen wat er op ons bord komt."