Cuba's voorbeeld toont aan dat duurzame ontwikkeling niet alleen mogelijk is, maar ook noodzakelijk. Dit land was gedwongen om afstand te doen van haar suikermonocultuur en overleefde dankzij de biologische landbouw. De val van de Sovjet-Unie liet Cuba achter in een verschrikkelijke economische situatie. Cubaanse burgers begonnen op hun balkons gewassen te telen, terwijl telers die achterbleven zonder benzine of gewasbeschermingsmiddelen geen andere keuze hadden dan hun toevlucht te zoeken tot traditionele methodes om zichzelf van voedsel te voorzien. Dit lokte een echte revolutie uit: biologische landbouw in Cuba.
Cuba’s “speciale periode”
Cuba wordt vaak met suiker geassocieerd. Eigenlijk was dit land de grootste uitvoerder van suiker tot de val van de Sovjet-Unie in 1991. Rietsuiker was het voornaamste gewas dat er geteeld werd dat heel wat gewasbeschermingsmiddelen benodigde. De situatie veranderde vanaf dat jaar: aangezien de belangrijkste markt, de Sovjetmarkt wegviel - ook noodzakelijk voor de olie-invoer - kreeg de Cubaanse economie rake klappen en brak de eufemistisch genaamde "speciale periode" aan die door de aanscherping van het Amerikaanse embargo nog verslechterde.
Waren al deze gewasbeschermingsmiddelen echt nodig?
Zonder olie (of geld) was het niet mogelijk voedsel voor de Cubaanse bevolking in te voeren. Daarom ontstond er hongersnood. Steeds meer mensen begonnen op hun balkons en in tuinen gewassen te telen en telers werden gedwongen hun teeltmethodes te veranderen: ze gingen opnieuw velden beploegen met ossen, gingen dichter bij klanten staan via rechtstreekse verkoop en gebruikten natuurlijke alternatieven voor gewasbeschermingsmiddelen. "Boten kwamen uit de Sovjet-Unie vol chemicaliën en meststoffen en plots waren er geen boten meer uit de Sovjet-Unie en mensen vroegen zich af of ze al deze chemicaliën wel nodig hadden?," vertelde Miguel Angel Salcines, de eigenaar van één van Cuba’s biologische teeltbedrijven aan de British Daily The Guardian.
De groei van biologische landbouw in Cuba
Dit is hoe biologische landbouw in Cuba voet aan de grond kreeg. Vandaag worden kleine stukken grond - niet meer dan 40 hectare groot - bebouwd zonder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en alle producten worden lokaal verkocht. De regering steunde initiatieven van telers via landconcessies en door een orgaan in het leven te roepen dat de ontwikkeling van duurzame stadslandbouw coördineert en promoot. Dit is hoe mensen zichzelf van voedsel hebben kunnen voorzien en hoe het land erin slaagde om minder afhankelijk te worden van import. De overgang heeft zich nog niet volledig voltrokken en het proces liep terug terwijl de economie aantrok. Bovendien moeten we ook rekening houden met het feit dat massale hoeveelheden gewasbeschermingsmiddelen aangewend werden op vele gronden waar gewassen nu biologisch geteeld wordt. Een studie, die in Monthly Review magazine werd gepubliceerd, toont echter aan dat het land van 1988 tot 2007 de groententeelt met 145 procent verhoogde en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen terug schroefde met 72 procent.
“Biologische landbouw is geen fata morgana en de sluiting van de helft van de suikerraffinaderijen van het land was de eerste stap naar voedselonafhankelijkheid," aldus Fernando Funes Monzote die een doctoraat in landbouwkunde heeft en de zoon is van één van Cuba's grootste voorstanders van biologische landbouw. Zelfs al is het niet perfect, dan nog is de overgang naar een nieuw landbouwmodel van het land een voorbeeld voor andere landen omdat het aantoont dat duurzame ontwikkeling en voedselveiligheid binnen handbereik liggen en onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.